سوال اول: ریشتر چیست؟
مقیاس ریشتر (Richter magnitude scale) مقیاسی برای اندازه‌گیری بزرگی زمین‌لرزه است که میزان انرژی آزاد شده در زلزله را نشان می‌دهد.
ریشتر بر اساس لگاریتم بوده و براساس بیشترین مقدار جابه‌جایی افقی در کانون زلزله که توسط دستگاه لرزه‌نگار ثبت شده مشخص می شود.
سوال دوم: هر ریشتر قدرت زمین لرزه را چند برابر می کند؟
اضافه شدن هر یک درجه به بزرگی زلزله، انرژی آزاد شده آن را تقریبا ۳۱٫۶ برابر بیشتر می کند.
سوال سوم: کدام زلزله ها را حس نمی کنیم؟
زلزله‌های به بزرگی کمتر از ۴ ریشتر، بارها در طول ماه و حتی در یک روز اتفاق می‌افتند، اما غالبا توسط انسان حس نمی‌شوند و خطری نیز به همراه ندارند. در مقابل، زلزله‌های بالای 6 ریشتر چندان شایع نیستند.
سوال چهارم: چند زلزله در هر ماه رخ می دهد؟
محمد تاتار، مدیر گروه زلزله شناسی و استادیار پژوهشکده زلزله شناسی در پاسخ به این سوال به خبرنگار باشگاه خبرنگاران گفت: میزان زلزله ها با توجه به گسل ها در ایران بسیار زیاد است. زلزله های زیر 2 ریشتر که خیلی زیاد هستند اما در خصوص زلزله های بین 3 تا 4 ریشتر تقریبا ماهانه 45 زلزله داریم و می توان گفت که از سال 2006 تا کنون 1360 زلزله بین 3 تا 4 ریشتر در کشور رخ داده است. زلزله های بین 4 تا 5 ریشتر هم ماهانه به طور متوسط 7 تا 8 زلزله در کشور ثبت شده است.
وی ادامه داد:زلزله ها با ریشتر های کم خیلی زیاد است به طوریکه در تهران به شعاع 8 کیلومتری 400 لرزه در هر ماه ثبت می شود.
سوال پنجم: کدام استان های کشور از زلزله در امان هستند؟
اگر نگاهی به نقشه گسل های ایران بیندازید تقریبا متوجه می شوید که ایران کشور کاملا زلزله خیری بوده و گسلهای زیاد دارد. انوشیروان انصاری عضوهیئت علمی پژوهشکده زلزله شناسی به خبرنگار باشگاه خبرنگاران می گوید: تمام گسل های ایران فعال هستند بخصوص گسل های رشته کوه البرز و رشته کوه زاگرس.
* بنابراین اگر این روزها به طور مرتب خبر زلزله های کمتر از6 یا 5 ریشتر را می شنوید باید بدانید که این امر برای کشور ایران با این تعداد گسل امری طبیعی به حساب می آید.
عباس علی تسنیمی رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی گفت: استان های تهران، سمنان، اصفهان، آبادان، مناطق نزدیک به دریاچه ارومیه، دریاچه قم، ، بخش هایی از کویر مرکزی بر روی گسل های خطرناک قرار دارند.
شاید بتوان گفت که فقط منطقه ای از دشت خوزستان و چند منطقه کوچک دیگر از زلزله در امان است.
و اما تهران؛
خب این نقشه کاملا نشان می دهد که تهران در محاصره گسل هاست و به گفته انوشیروان انصاری عضوهیئت علمی پژوهشکده زلزله شناسی همه جای تهران در معرض خطر است.
وی می گوید: گسل مشا و ری قابلیت زلزله 7 ریشتری را هم دارند و این قدرت می تواند تمام مناطق تهران را درگیر کند.
براساس زمین شناسی به زمین ایران از طریق صفحه عربستان فشار وارد شده و انرژی در زمین ایران جمع شده و خیلی عادی است که همیشه در ایران زلزله داشته باشیم که البته قدرت غالب آنها کم است.
سوال ششم: بجز مقیاس ریشتر چه عوامل دیگری در مخرب بودن زلزله موثر هستند؟
میزان انرژی رسیده به هر نقطه از سطح زمین علاوه بر میزان انرژی آزادشده در مرکز زلزله به مجموعه عواملی نظیر: فاصله از مرکز ، جنس خاک و ... بستگی دارد. از همین رو خسارت‌های وارده در زمین لرزه‌های دارای درجه ی یکسان، ممکن است بسیار متفاوت باشد. در نتیجه ریشتر مقیاس کاملی برای توصیف همه جانبه زمین لرزه نیست.
منوچهر قریشی کارشناس زمین شناسی و عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی کشور در این خصوص به خبرنگار باشگاه خبرنگاران می گوید: تخریب منازل در اثر زلزله بستگی به بافت زمین و پی ساختمان هم دارد. ساخت و ساز بر روی سفره های آب زیر زمینی و دامنه های پرشیب می تواند مخرب بودن زمین لرزه ها را افزایش دهد.
معادل سازی تقریبی مقیاس ریشتر با خسارت وارده |
بزرگی ریشتر | مرکالی (شاخص کیفی خسارت زلزله که بین ۱ تا ۱۲است) | تعداد برآورد شده در یک سال | انرژی تقریبی آزاد شده |
۰و۱و۲ | --- | ۷۰۰۰۰۰ | ۴۵۰ گرم تی ان تی |
۳ تا ۳٫۹ | --- | ۴۹۰۰۰ | --- |
۴ | ۳ | --- | --- |
۴ تا ۴٫۹ | جزئی | ۶۲۰۰ | --- |
۵ تا ۵٫۹ | آسیب رساننده | ۸۰۰ | --- |
۶ | ۷ | --- | بمب هیدروژنی معادل یک مگا تن تی ان تی |
۷ | ۱۰ | --- | --- |
۷ تا ۷٫۹ | عمده | ۱۸ | --- |
۸ تا ۸٫۶ | عظیم | هر چند سال یکبار | ۶۰۰۰۰ بمب یک مگا تنی |
سوال هفتم: زلزله از چه ریشتری به بعد باعث تخریب ساختمان ها می شود؟
متاسفانه ساختمان های قدیمی کشورمان براساس اصول مهندسی ساخته نشده اند و یا سازه های فرسوده ای دارند. این نکته جواب به این سوال را سخت می کند اما شاید بتوان گفت که در زلزله هایی باقدرت کمتر از 5 ریشتر در ساختمان های شهری خرابی رخ نمی دهد و در منازل خشتی و گلی روستایی هم امکان تخریب بسیار ضعیف است.
عباس علی تسنیمی رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی در ادامه بابیان اینکه اکنون نمی توان آمار مشخصی در خصوص مقاوت ساختمان های ایران به زلزله ها ارائه داد به خبرنگار باشگاه خبرنگاران می گوید: معمولا در ساختمان های مهندسی ساز حتی در زمین لرزه های 6 تا 6 و نیم ریشتر هم خرابی رخ نمی دهد. البته باید نکات مهندسی در ساختن ساختمان ها رعایت شود.
و اما در پایان چند جدول آماری هم در خصوص بزرگترین زلزله های جهان و ایران ببینید:
بزرگترین زلزله های جهان:
بزرگترین زلزله ثبت شده در تاریخ زلزله ۹٫۵ ریشتری در شیلی است که با وجود قدرت بسیار زیاد، به علت وقوع در عمق زیاد در مقایسه با زلزله های بزرگ دیگر تاثیرات چندان خرابی به جای نگذاشت. زلزله ۱۹۶۰ شیلی، حدود ۲۰۰۰ کشته و دو میلیون بی خانمان به جای گذاشت.
رتبه | سال وقوع زلزله | کشور | قدرت -ریشتر | میزان مرگ و میر |
1 | ۲۲ می ۱۹۶۰ | شهر والدویدا در شیلی | ۹٫۵ ریشتر | ۲۰۰۰ کشته و دو میلیون بی خانمان |
2 | ۲۷ مارس ۱۹۶۴ | آلاسکا- آمریکا | ۹٫۲ ریشتر | ۱۲۸ نفر (منطقه غیر مسکونی) |
3 | ۲۶ دسامبر ۲۰۰۴ | سوماترا -اندونزی | ۹٫۱ ریشتر | ۲۶۶ هزار کشته |
4 | ۴ نوامبر ۱۹۵۲ | کام چاتکا -روسیه | ۹ ریشتر | --- |
5 | ۱۱ مارس ۲۰۱۱ | سندای ژاپن | ۸٫۹ ریشتر | 20 هزار کشته و ناپدید |
زلزله های بزرگ ایران در صد سال اخیر:
سال وقوع زلزله | منطقه | قدرت -ریشتر | میزان مرگ و میر |
1288 | سیلاخور | 7.4 ریشتر | 8000 کشته |
1309 | سلماس | 7.4 ریشتر | 2514 کشته |
1339 | لار | 6.7ریشتر | 400 کشته |
1341 | بوئین زهرا | 7.2 ریشتر | 10000 کشته |
1347 | دشت بیاض | 7.4 ریشتر | 10500 کشته |
1351 | منطقه قیر | 6.9 ریشتری | 4000 کشته |
1356 | خورگو | 7 ریشتر | 128 کشته |
1357 | طبس | 7/7 ریشتر | 19600 کشته |
1358 | قائن | 7.1 ریشتر | 130 کشته |
1360 | منطقه سیرچ | 7.4 ریشتر | 1300 کشته |
1369 | رودبار و منجیل | 7.4 ریشتر | 35000 کشته |
1376 | بیرجند | 7.3 ریشتر | 1500 کشته |
1381 | آوج | 6/6 ریشتر | ---- |
1382 | بم | 6.5 ریشتر | 41000 کشته |
1383 | فیروزآباد | 6.3 ریشتر | ---- |
1383 | زرند | 6.4ریشتر | 612 کشته |
1391 | هریس- ورزقان | 6.2 ریشتر | 306 کشته |
